Inleiding
Bij nierkanker is er sprake van een kwaadaardig gezwel in de nier. Het wordt in Nederland per jaar bij ongeveer 2.750 mensen vastgesteld. Als er nierkanker ontdekt wordt zijn de meeste mensen ouder dan 60 jaar. Het komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.
Je hebt twee nieren. De nieren zijn boonvormige organen die achter de buikholte liggen. Als een soort filter verwijderen de nieren afvalstoffen en vocht uit het bloed. De afvalstoffen en het vocht vormen samen uw urine. De urine vloeit via de urineleiders vanuit het nierbekken naar de blaas.
Oorzaak
Een duidelijke oorzaak voor nierkanker is nog niet vast te stellen. Wel kunnen een ongezonde leefstijl (zoals overgewicht, roken) en een verhoogde bloeddruk een verhoogd risico geven op het ontwikkelen van nierkanker.
Bij ongeveer 5% van de mensen met nierkanker is er sprake van een erfelijke vorm van nierkanker. Je kan hier aan denken als
- Er sprake is van nierkanker in 2 nieren of bij meerdere tumoren in 1 nier
- Er meerdere familieleden zijn met nierkanker
- De nierkanker op jonge leeftijd ontstaat
Op kanker.nl vind je hierover meer informatie (Erfelijkheid en nierkanker | Kanker.nl).
Klachten
Meestal geeft nierkanker geen klachten. Vaak wordt nierkanker per toeval ontdekt als vanwege andere klachten een echografie of CT-scan van de buik wordt gemaakt. Klachten die zouden kunnen optreden als de ziekte al langer bestaat, zijn bloed bij het plassen, pijn in de zij, moeheid, gewichtsverlies, nachtzweten, aanhoudend koorts, een voelbare zwelling en minder zin om te eten.
Onderzoeken
Bloedonderzoek
Met het bloedonderzoek kan onder andere worden onderzocht of de werking van de nieren goed is.
CT-scan
Bij een CT-scan wordt een beetje contrastvloeistof in het bloed gespoten. Met behulp van röntgenstralen worden aansluitend de borstholte en de buik in beeld gebracht. Hierdoor kan goed worden gezien hoe groot de afwijking in de nier is, waar de afwijking precies in de nier zit en of er uitzaaiingen zijn.
MRI-scan
MRI staat voor magnetic resonance imaging. Met behulp van een sterk magnetisch veld worden beelden gemaakt van de nier. Dit is geen standaard onderzoek bij nierkanker. Er kan voor een MRI-scan worden gekozen als de CT-scan geen duidelijkheid geeft over de diagnose of als er om een bepaalde reden geen CT-scan kan worden gemaakt.
Biopt
Bij kleine afwijkingen in de nier (<4 cm) bestaat er ongeveer 10% kans dat het een goedaardige afwijking is. Soms is er bij deze kleinere niertumoren daarom een reden voor een nierbiopt. Bij een nierbiopt wordt onder lokale verdoving weefsel uit de nier weggenomen met een biopsienaald, zodat de patholoog dit weefsel onder de microscoop kan onderzoeken en kan bepalen of het om een goed- of kwaadaardige afwijking gaat. Dit doen we alleen als het consequenties voor de behandeling heeft.
Behandelingen
Als nierkanker bij ontdekken alleen in de nier zit, is de behandeling gericht op genezing. Het doel van de behandeling is het verwijderen of vernietigen van de kankercellen in de nier. Er zijn verschillende manieren om dat te doen: verwijderen van (een gedeelte van) de nier of ablatie van de niertumor. Soms is het bij kleine afwijkingen nog niet nodig om direct te behandelen en kan eerst worden afgewacht. De keuze voor de meest geschikte behandeling hangt af van de grootte en ligging van de afwijking in de nier en van de leeftijd en gezondheid van de patiënt.
Het kan ook zijn dat er al uitzaaiingen zijn op het moment van ontdekken. Dan is de behandeling gericht op levensverlenging en voeren we de behandeling samen uit met de internist-oncoloog.
Actief volgen
Kleine afwijkingen in de nier (< 4cm) worden vaak per toeval gevonden. Deze nierafwijkingen groeien meestal langzaam. Daarom kan er worden besloten om niet direct te behandelen, maar om eerst in de tijd te kijken of de afwijking gaat groeien. De afwijking in de nier zal dan regelmatig met echografie of CT-scan worden vervolgd. Als wordt gezien dat de afwijking duidelijk gaat groeien, kan alsnog een behandeling worden gestart.
Verwijderen van (een gedeelte van) de nier
Bij een operatie wordt de tumor verwijderd. Vaak hoeft hierbij niet de hele nier verwijderd te worden. Dan noem je het een niersparende operatie. Dit kan met kleinere tumoren die gunstig in de nier gelegen zijn. Bij grotere afwijkingen of afwijkingen die minder gunstig in de nier gelegen zijn, is het soms wel nodig om de hele nier te verwijderen. Als 1 van uw nieren wordt weggehaald, kan de andere nier in principe de nierfunctie overnemen. Dit kan meestal zonder schadelijke gevolgen voor uw lichaam. Een operatie kan ook een behandeling zijn bij uitgezaaide nierkanker. Dan is de operatie bedoeld om klachten te verminderen. De operatie wordt in principe uitgevoerd met de da Vinci operatierobot.
In onze folder Nier (gedeeltelijk) verwijderen en folder Urologische operaties met een operatierobot vind je meer informatie.
Microwave ablatie
Bij kleine tumoren (<3 cm) bij patiënten die niet geopereerd wensen te worden of waarbij een operatie te risicovol is in verband met de leeftijd of gezondheid, kan de interventieradioloog de tumor verhitten en zo het kankerweefsel te vernietigen (microwave ablatie). Via de huid worden een of meerdere naalden ingebracht. De ligging van de naalden in de tumor wordt met behulp van de CT scan gecontroleerd en daarna wordt de tumor via de naalden verhit. Dit gaat onder plaatselijke verdoving met een pijnpomp in de rug (epiduraal katheter).
Controles na de behandeling
Na de behandeling wordt besloten of er een controletraject moet plaatsvinden en hoe dat er dan uit zal zien. Bij goedaardige afwijkingen is dit veelal niet nodig. Bij nierkanker zien we de patiënten wel terug voor controles waarbij we gebruikt maken van herhaalde beeldvorming (echografie of CT scan) en laboratoriumonderzoek. Het onderzoek is gericht op het opsporen van afwijkingen in de goede nier, het terugkomen van de kanker op de plek waar het verwijderd is of uitzaaiingen.
Prognose
Hoe groot de kans op overleving is hangt af van de grootte van de tumor wanneer het ontdekt wordt en of er dan al uitzaaiingen zijn.
Voor meer informatie hierover verwijzen wij u door naar Overlevingscijfers van nierkanker | Kanker.nl