Extreme misselijkheid en braken tijdens de zwangerschap (Hyperemesis gravidarum)

Algemeen

• Neem altijd een geldig legitimatiebewijs mee (rijbewijs, paspoort of identiteitsbewijs).
• Heeft u een zorgverzekering in het buitenland? Neem dan ook uw verzekeringspapieren mee.
• Kunt u om dringende redenen niet komen voor de operatie of het onderzoek? Bel dan met de polikliniek of afdeling.
• Uw persoonlijke medische gegevens en afspraken bekijken? Dat kan in ons digitale patiëntenportaal Mijn Martini. U kunt met uw DigiD inloggen via www.martiniziekenhuis.nl/mijnmartini.

Wat is hyperemesis gravidarum

Hyperemesis gravidarum wil zeggen dat er sprake is van overmatige misselijkheid en/of braken in de zwangerschap waardoor de dagelijkse bezigheden sterk worden gehinderd. Misselijkheid en braken komt regelmatig voor de eerste maanden van een zwangerschap. Bij 3% van de vrouwen is het zo ernstig dat je spreekt van ‘hyperemesis gravidarum’ wat in sommige gevallen zelfs de hele zwangerschap kan blijven bestaand.
‘Hyperemesis gravidarum’ (overmatig = hyper en braken = emesis) bij zwangerschap (gravidarum).
Het krijgen van hyperemesis gravidarum is deels genetisch bepaald. Het kan worden veroorzaakt door een hormoon (GDF15) dat tijdens de zwangerschap toeneemt. Als dit zwangerschapshormoon hoog is, zie je vaker dat vrouwen last hebben van hyperemesis gravidarum. Soms kunnen psychosociale problemen en/of stress de klachten verergeren.
Bron: Richtlijn Hyperemesis gravidarum (2025) – Federatie Medisch Specialisten

Klachten en gevolgen

• Misselijkheid en braken, soms wel meer dan 10-30 keer per dag
• Weinig en donkere urine
• Afvallen
• Duizeligheid of flauwvallen
• Slap voelen en futloos
• Soms een pijnlijk slokdarm waardoor pijn bij het slikken

Het braken is in de meeste gevallen niet gevaarlijk voor de groei en ontwikkeling van de baby.

Opname in het ziekenhuis

Soms kan zwangerschapsbraken leiden tot opname in het ziekenhuis vanwege uitdroging. Op de afdeling krijg je vocht en vitaminen via een infuus. Ook wordt gestart met medicatie of wordt de medicatie bijgesteld. Ter controle wordt er bloed geprikt om te kijken naar de werking van de nieren, lever en schildklier. Tijdens opname verminderen de klachten vaak door het houden van rust en het infuus met vocht en vitamines. Als het niet lukt om voldoende te eten en drinken dan kan de diëtist drinkvoeding adviseren. Drinkvoeding is een drank die veel energie, eiwitten, vitaminen en mineralen bevat. Er zijn verschillende soorten op melkbasis, yoghurtbasis en sapbasis. Drinkvoeding is niet verkrijgbaar in de supermarkt, maar op recept via de diëtist te verkrijgen.

Lukt het niet om binnen een paar dagen de voeding te optimaliseren omdat je nog veel moet braken dan kijken de arts en de diëtist samen of er gestart moet worden met sondevoeding. Ook bij meerdere heropnames wegens hyperemesis gravidarum wordt gekeken of sondevoeding noodzakelijk is. Je krijgt dan via de neus een slangetje ingebracht naar de maag of naar de darmen. Via de sonde wordt vloeibare voeding gegeven (sondevoeding). Afhankelijk van hoeveel je eet en drinkt wordt het infuus of de sondevoeding bijgesteld.

Voedingsadviezen bij hyperemesis gravidarum

Tips voor voldoende vocht:

• Drink voldoende (minimaal 1,5-2 liter per dag) verdeeld over de dag. Kies bij voorkeur een drank die ook energie bevat zoals vruchtensap, een melkproduct of frisdrank.
• Probeer elke 1 -2 uur ongeveer 200 ml te drinken. Drinken en eten is het beste om apart van elkaar doen.
• Soms helpt drinken door een rietje.
• Drinken met koolzuur kan verlichting geven bij misselijkheid.
• Probeer alternatieve bronnen van vocht, zoals fruit (watermeloen, peer, appel, sinaasappel), groente (komkommer, tomaat) of waterijs. Ook kan je denken aan ontbijtdranken en sportdranken.
• Sportdranken bevatten veel elektrolyten en worden door je lichaam vaak gemakkelijker opgenomen.
  Tips voor voeding:
• Maak gebruik van kleine porties en eetmomenten verspreid over de dag. Gebruik bijvoorbeeld 6-8 kleine eetmomenten in plaats van 3 hoofdmaaltijden.
• Vermijd de voeding waar je misselijk van wordt en kies juist voor de voeding waar je op dat moment zin in hebt. Dit kan per persoon en per dag verschillen. Maak je geen zorgen over de voedingswaarde, alle beetjes voeding zijn behulpzaam (uit gezond- en ongezonde voeding).
• Neem ontbijt op bed en blijf daarna nog een half uur (niet plat) liggen.
• Wacht niet tot je een hongergevoel krijgt dit versterkt de klachten.
• Experimenteer met de temperatuur van eten en drinken. Koude producten worden vaak beter verdragen dan warme producten, bijvoorbeeld ijsjes, smoothies, ijsblokjes.
• Een beetje bouillon of soep, een half uurtje voor de maaltijd, kan helpen om de eetlust op te wekken.
• Vermijd sterke geuren zoals sterk gekruid voedsel, parfum en koffie.
• Neem een koude maaltijd (bijv. een maaltijdsalade) als dit beter gaat dan een warme maaltijd. Een koude maaltijd geeft namelijk minder geur in huis. Ook kan je vlees door vleeswaren vervangen. Let hierbij op dat je geen rauwe vleeswaren neemt.
• Laat het eten voor zo ver mogelijk door iemand anders klaar maken of gebruik de magnetron om eten op te warmen, dan hoef je minder in de kookgeur te zitten.
• Gebruik bij voorkeur producten met een hoge dichtheid aan voedingsstoffen zodat je met weinig eten toch veel voedingsstoffen binnenkrijgt. Bijvoorbeeld:
  • Volle zuivel producten
  • Griekse yoghurt, volle kwark, honing, walnoten
  • Avocado
  • Gedroogd fruit
  • Noten, notenpasta, pinda, fruitrepen
  • Blokje kaas, babybel, gerookte kip
  • Dunne cracker met energierijk beleg: pesto, kaas, roomkaas, pindakaas, etc.
  • Crème fraise, kookroom, pesto
• Probeer voldoende eiwitrijke producten te nemen. Producten die veel eiwit bevatten zijn: melkproducten (yoghurt, kwark, melk, karnemelk), kaas, vlees(waren), vis, ei, kip, vleesvervangers, peulvruchten en noten.
• Heb je bepaalde voedingsmiddelen en dranken gevonden die goed vallen? Probeer dan binnen dat thema maximaal resultaat te krijgen en te experimenteren. Bijvoorbeeld het toevoegen van fruit aan een milkshake, of verschillende groente, vulling en vlees toevoegen aan een soepje.
• Kauwen op kauwgom of zuigen op met name zure producten kan misselijkheid verminderen.

Vitamine

Tijdens de zwangerschap is het belangrijk om extra foliumzuur en vitamine D (10 microgram) te slikken.
Slik 400 microgram foliumzuur per dag vanaf het moment van de zwangerschapswens t/m de eerste 10 weken van de zwangerschap. Hiermee wordt de kans kleiner dat de baby wordt geboren met een open ruggetje, hazenlip of open gehemelte. Slik daarnaast 10 microgram vitamine D voor een goede botopbouw van de baby. Hiervoor is extra vitamine D nodig.

Vrouwen met een donkere huidskleur maken minder vitamine D aan dan vrouwen met een blanke huidskleur. Voor vrouwen met een donkere huid is het dus extra belangrijk om vitamine D te slikken, ook als ze niet zwanger zijn.

Door de extreme misselijkheid kan het voorkomen dat je moeite hebt met het slikken van de vitamine supplementen. Het nemen van deze supplementen blijft wel belangrijk.
Tip: je kan kiezen om het supplement in een spray of gel vorm te nemen. Dit gaat vaak gemakkelijker dan een pil. Overleg hierover eventueel met de diëtist. Bron: Voeding - Stichting ZEHG

Algemene informatie

Veilig eten

• Bepaalde producten kunnen schadelijk zijn voor het ongeboren kind. Wees voorzichtig met het eten van onderstaande producten.
  - Rauwe producten: vermijd rauw vlees (half doorbakken biefstuk, carpacio, tartaar), rauwe vis, rauwe vleeswaren (filet americain, rosbief, rauwe ham, theeworst, ossenworst, salami, chorizo, tartaar, cervelaat, carpaccio), rauwe eieren, harde en zachte kaas gemaakt van rauwe melk en voorverpakte (gerookte) vis.
  - Vis: eet geen roofvissen (tonijn, zwaardvis, snoekbaars, koningsmakreel en verse tonijn) en paling uit rivieren. Ook geen tonijn uit blik.
  - Lever producten: eet per dag niet meer dan één boterham met leverproducten, zoals smeerworst of paté. Hierdoor voorkom je dat je te veel vitamine A binnen krijgt.
  - Cafeïne: te veel cafeïne kan schadelijk zijn. Cafeïne zit vooral in koffie, thee en cola. Beperk de hoeveelheid tot 1 kopje koffie.
  - Alcohol en roken: drink geen alcohol en rook niet. Dit is schadelijk voor het ongeboren kind.
  Algemene tips
• Luister naar je lichaam en probeer te ontspannen. Voel je daar niet schuldig over.
• Doe alles in een rustig tempo en vermijd snel opstaan en plotselinge bewegingen.
• Vraag hulp als je die nodig hebt.
• Zorg voor voldoende rust en slaap.

Meer informatie

Meer informatie over gezonde voeding tijdens de zwangerschap kun je vinden op de website van het Voedingscentrum www.voedingscentrum.nl.

Voor algemene informatie is er de Stichting Zwangerschapsmisselijkheid en Hyperemesis Gravidarum www.zehg.nl.

Bij vragen en/of onduidelijkheden over je dieetadvies of over de sondevoeding kunt je van maandag t/m vrijdag tussen 08.30-09.00 uur contact opnemen met de afdeling diëtetiek van het Martini Ziekenhuis Groningen.
Telefoonnummer (050)5245136.
E-mail: dietetiek@mzh.nl

Versie: 20180108 Extreme misselijkheid en braken tijdens de zwangerschap (Hyperemesis gravidarum) 2023-08