PCOS (Polycysteus Ovarium Syndroom)
Algemeen
- Neem altijd een geldig legitimatiebewijs mee (rijbewijs, paspoort of identiteitsbewijs).
- Heeft u een zorgverzekering in het buitenland? Neem dan ook uw verzekeringspapieren mee.
- Kunt u om dringende redenen niet komen voor de operatie of het onderzoek? Bel dan met de polikliniek of afdeling.
- Uw persoonlijke medische gegevens en afspraken bekijken? Dat kan in ons digitale patiëntenportaal Mijn Martini. U kunt met uw DigiD inloggen via www.martiniziekenhuis.nl/mijnmartini.
Inleiding
U heeft het Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS). Daardoor groeien er cysten op uw eierstokken. Dit kan gevolgen hebben voor uw vruchtbaarheid. Naast de cysten op de eierstokken zijn er meer verschijnselen die bij PCOS voorkomen. In deze folder leest u hier meer over. Ook leest u over de mogelijke behandelingen. Deze folder is een aanvulling op het gesprek met uw arts.
Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS)
Bij PCOS zijn er meerdere (poly) vochtblaasjes (cysten) in uw eierstokken (ovarium) aanwezig. Ze groeien ook niet goed door, waardoor er geen eisprong is. Hieronder leest u hoe dat zit.
Menstruatie en eisprong
In de eerste helft van de menstruatiecyclus ontstaan enkele vochtblaasjes in de eierstokken. Meestal groeit 1 follikel door totdat die knapt. Het knappen van het blaasje heet ovulatie (eisprong). Het eitje komt uit de follikel en wordt door de eileider opgevangen. Daarna gaat het eitje naar de baarmoeder.
Bij PCOS worden in de eierstokken meerdere kleine follikels gevormd. Ze komen alleen moeilijk tot groei en ovulatie. Doordat de eisprong uitblijft, krijgt u minder vaak of geen menstruatie. Door het ontbreken van een eisprong wordt uw vruchtbaarheid sterk verminderd. Die onderontwikkelde follikels heten cysten. Ongeveer 5 tot 10 procent van de vrouwen heeft een vorm van PCOS. Daarmee is dit de meest voorkomende hormonale afwijking bij vrouwen.
Mogelijke oorzaken
Hoe PCOS ontstaat, is niet bekend. Waarschijnlijk is er niet één oorzaak en zijn meerdere hormonen betrokken. Gewicht kan een belangrijke rol spelen. Vrouwen die aanleg hebben voor PCOS, krijgen meer symptomen van PCOS als ze dikker worden. Omdat overgewicht tegenwoordig vaker voorkomt, komt PCOS mogelijk ook vaker voor.
Risico op aandoeningen
Bij PCOS bestaat er een verhoogd risico op bepaalde aandoeningen. Daarom is het belangrijk om te onderzoeken of u dit syndroom heeft. Hieronder leest u om welke aandoeningen het gaat.
Diabetes
Meer dan de helft van de vrouwen met PCOS heeft overgewicht. Overgewicht gaat vaak samen met een verminderde gevoeligheid voor lichaamseigen insuline. Om het glucosegehalte op peil te houden, wordt er meer insuline aangemaakt. Maar een voortdurend hoge insulineproductie verstoort de stofwisseling. Hierdoor kan iemand uiteindelijk diabetes (suikerziekte) krijgen.
Hart- en vaatziekten
Een hoog testosterongehalte en suikerziekte geven een verhoogde kans op:
-
Een hoge bloeddruk
-
Een verhoogd cholesterolgehalte
-
Hart- en vaatziekten.
Het is belangrijk dat u met uw testosterongehalte of suikerziekte aan de slag gaat. Dit kan door afvallen, een dieet, meer beweging en zo nodig medicijnen.
Baarmoederkanker
Onder invloed van oestrogeen wordt het slijmvlies in de baarmoeder dikker. Omdat er geen eisprong is, wordt er geen progesteron aangemaakt. Verder wordt het slijmvlies niet afgestoten. Als dit jarenlang gebeurt, dan is de kans groter dat er in dit weefsel gezwellen worden gevormd.
En zo ontstaat er een verhoogde kans op baarmoederkanker. Dit risico is te verhelpen met progesteron. Dit kan door 3 tot 4 keer per jaar een menstruatie op te wekken met medicijnen die progesteron bevatten. Een andere mogelijkheid is de pil of een Mirena-spiraal, waarin ook progesteron zit. Het slijmvlies van de baarmoeder blijft hierdoor dun.
Onderzoek en diagnose
Wilt u graag zwanger en merkt u dat u niet menstrueert, zonder zwangerschap? Of heeft u geen kinderwens, maar maakt u zich zorgen over het uitblijven van de menstruatie? Dan kan onderzocht worden of u PCOS heeft. Dat gebeurt met een bloedonderzoek en een echoscopisch onderzoek.
Bloedonderzoek
Hormonen spelen een belangrijke rol bij PCOS. Daarom worden de hormonen in uw bloed getest. Het gaat om de hormonen FSH, LH, testosteron, oestrogeen, progesteron en prolactine.
Bij de uitslag kijkt de arts naar de verhouding tussen FSH en LH en de hoeveelheid testosteron. Bij een afwijkende uitslag kan het zijn dat er extra bloed wordt geprikt. Ook wordt gekeken naar andere oorzaken van een lange cyclus. Denk hierbij aan een vervroegde overgang of te veel prolactine in uw bloed.
Echoscopisch onderzoek
Om uw eierstokken te kunnen beoordelen, krijgt u een inwendige (vaginale) echoscopie. Het is normaal als u per eierstok 3 tot 8 follikels heeft. Bij PCOS zijn dat meer dan 20 follikels per eierstok.
Binnen 8 jaar na de eerste menstruatie is het echoscopisch onderzoek niet betrouwbaar. Dit is omdat het dan normaal is dat er nog meer follikels te zien zijn.
Diagnose PCOS
De diagnose PCOS wordt gesteld als u minstens 2 van de volgende 3 punten heeft:
-
Onregelmatige of geen menstruaties (minder dan 8 menstruaties per jaar).
-
Polycysteuze eierstokken: met echoscopie worden meer dan 20 blaasjes per eierstok gezien. Dit is alleen als uw eerste menstruatie meer dan 8 jaar geleden is.
-
Verhoogd mannelijk hormoon of de symptomen die daarbij kunnen horen. Dit zijn acne en overbeharing volgens een mannelijk patroon.
Mogelijke behandelingen
Bij de behandeling is het belangrijk voor uw arts om te weten of u zwanger wilt worden.
Als u niet (meer) zwanger wilt worden
Heeft u (nog) geen kinderwens als u stopt met de hormoonbehandelingen? Of bent u al bevallen? Dan is het advies om de pil of een Mirena-spiraal te gaan gebruiken. Door het progesteron in deze middelen blijft het slijmvlies van de baarmoeder dun. Zo voorkomt u een verhoogd risico op baarmoederkanker. Een andere manier om dit op te lossen, is 1 keer in de 3 tot 4 maanden een bloeding op te wekken. Dit doet u met een medicijn waar progesteron in zit.
Als u overgewicht heeft, is een gezonde leefstijl belangrijk. Zo voorkomt u risico's. Als u last heeft van acne of overbeharing, dan is de pil aan te raden. Door de pil neemt de werking van het mannelijk hormoon af. Overbeharing verdwijnt niet, maar nieuwe haarvorming wordt wel tegengegaan.
Als u zwanger wilt worden
Als u overgewicht heeft, dan is een gezonde leefstijl belangrijk. Zowel voor uw eigen toekomst als voor uw zwangerschapswens. Afvallen is dan de eerste keus van behandeling. Bij een deel van de vrouwen komt de cyclus weer op gang als zij gaan afvallen.
Soms heeft u toch nog medicatie nodig. Deze medicatie slaat beter aan na gewichtsverlies of leefstijlverbetering. Daarna wordt de kans op een zwangerschap groter. Dit geldt voor een spontane zwangerschap en voor een zwangerschap na een vruchtbaarheidsbehandeling.
Tabletten met clomifeen
Een eisprong wordt opgewekt met behulp van Clomid-tabletten met 50 milligram clomifeen. Deze tabletten worden van cyclusdag 3 tot en met 7 gebruikt. Soms is 50 milligram niet voldoende om de eisprong op te wekken. Dan kan de dosis verhoogd worden tot maximaal 3 tabletten van 50 milligram.
Ongeveer 50 procent van de vrouwen krijgt een eisprong. Ongeveer 50 procent van de vrouwen wordt na deze behandeling zwanger. Doordat clomifeen de eierstokken een beetje extra stimuleert, komen soms meer eicellen vrij. Daardoor bestaat er een verhoogde kans op een meerlingzwangerschap. Daarom krijgt u een echoscopie en bloedonderzoek.
Injecties FSH (diverse merken)
Werkt clomifeen niet? Dan zijn injecties met een follikelstimulerend hormoon (FSH) de volgende stap. Dagelijkse injecties met FSH wekken de eicelgroei op. U kunt die injecties zelf toedienen. De eierstokken worden hierdoor direct gestimuleerd. Eerst krijgt u een lage dosis die per week kan worden opgehoogd als dat nodig is.
Dit moet voorzichtig gebeuren. Anders kunnen er ineens veel eitjes tegelijk gaan groeien. Als dat gebeurt, wordt de behandeling afgebroken. Dit is vanwege de verhoogde kans op een meerling. Een meerling brengt namelijk grotere gezondheidsrisico’s met zich mee. Zowel voor de vrouw als voor de baby’s.
Ongeveer 90 procent van de vrouwen krijgt met deze behandeling een eisprong. Ongeveer 50 procent van de vrouwen wordt zwanger.
IVF
Lukt het stimuleren van de eicelgroei niet met deze injecties? Of groeien er steeds te veel follikels tegelijk? Dan is IVF een mogelijkheid. Bij IVF wordt 1 embryo teruggeplaatst. Dit is om het risico op een meerlingzwangerschap te beperken.
Meer weten?
Heeft u nog vragen? Stelt u die dan aan uw behandelend arts. Ook kunt u de informatie lezen op de volgende websites:
Versie: 00051 07-2023 PCOS (Polycysteus Ovarium Syndroom)