Oefeningen en adviezen bij klachten van de kaakgewrichten en/of kauwspieren

Algemeen

• Neem altijd een geldig legitimatiebewijs mee (rijbewijs, paspoort of identiteitsbewijs).
• Heeft u een zorgverzekering in het buitenland? Neem dan ook uw verzekeringspapieren mee.
• Kunt u om dringende redenen niet komen voor de operatie of het onderzoek? Bel dan met de polikliniek of afdeling.
• Uw persoonlijke medische gegevens en afspraken bekijken? Dat kan in ons digitale patiëntenportaal Mijn Martini. U kunt met uw DigiD inloggen via www.martiniziekenhuis.nl/mijnmartini.

Inleiding

Vandaag heeft u een afspraak gehad met de MKA-chirurg. Dit is vanwege klachten van de kaakgewrichten en/of kauwspieren. De klachten kunnen verschillende oorzaken hebben. Zoals operaties, ongevallen of overbelasting. Vaak ontstaan ze spontaan. De behandeling bestaat vaak uit het tijdelijk ontzien van uw kaakgewrichten en kauwspieren. Ook zijn oefeningen vaak een belangrijk onderdeel van de behandeling. In deze folder leest u daar meer over.

De behandeling

Kaakgewrichtsklachten, een beperkte mondopening en pijnlijke kauwspieren, zijn meestal meer hinderlijk dan gevaarlijk. Vooral het afbijten en kauwen van voedsel veroorzaken vaak hinder. Net als kaakbewegingen, bijvoorbeeld bij drinken, praten, lachen, zingen, gapen, zoenen en tandenpoetsen. Bij de meeste mensen nemen deze klachten na verloop van tijd gelukkig weer af. En kan de mond weer min of meer normaal worden gebruikt. 

Oefeningen en dieet

Zijn de kaakgewrichtsklachten, de beperkte mondopening en de pijn erg hinderlijk? Dan is het belangrijk om de mondopening groter te maken door te oefenen. En om de pijn te onderdrukken. In de periode van klachten moet u de kaakgewrichten en de kauwspieren enige tijd ontzien. Dat betekent niet belasten, maar wel bewegen. Om dit te doen, zult u zich vaak ook aan een aangepast dieet moeten houden. 

Oefeningen zijn vaak onderdeel van de behandeling. Tijdens uw afspraak hoort uw welke adviezen en oefeningen voor u geschikt zijn. Dat hangt af van de oorzaak van uw klachten. Mogelijk hoeft u niet alle instructies uit deze folder op te volgen.

Aanvullende behandelingen

Mogelijk krijgt u een aanvullende behandeling naast de genoemde adviezen en oefeningen. Denk hierbij aan:

• Medicatie (bijvoorbeeld pijnstillers of spierontspanners).

• Het maken van een kunstharsplaatje tegen klem- en/of knars gewoonten (splint).

Dieet

Het is belangrijk om de kaakgewrichten en de kauwspieren een paar weken te ontzien. Dit kan de pijnklachten verminderen. Hoe lang dit nodig is, hoort u tijdens de afspraak. Het houdt in elk geval in dat u geen harde dingen mag eten, maar alleen zachte voeding. Dit is voeding waarop u dus niet of zo weinig mogelijk hoeft te kauwen. Ook moet u proberen om uw mond niet maximaal te openen. Dus geen grote happen en de onderkaak ondersteunen bij gapen. Op deze manier beweegt u de kaakgewrichten en kauwspieren wel, maar worden ze niet belast. 

Enkele tips die u kunnen helpen:

• Stop kleine hoeveelheden voedsel in uw mond.
• Prak uw voedsel of gebruik een staafmixer.
• Snijd korstjes van het brood.
• Vermijd taai en hard voedsel (taai vlees, noten, appels, stokbrood, et cetera).
• Steun uw onderkaak bij het gapen.
• Vermijd langdurige, kleine belastingen. Zoals nagelbijten, kauwgom kauwen, tanden knarsen, kiezen klemmen.

Ontstekingsremmende pijnstiller

Soms krijgt u een aantal weken een ontstekingsremmende pijnstiller voorgeschreven. Het is belangrijk om deze volgens voorschrift in te nemen. Intussen blijft u de gewrichten en kauwspieren ontzien. Ook als de pijn gedempt is door de pijnstillers.

Warmte

Als pijnstillers onvoldoende verlichting geven voor pijnlijke kauwspieren kan warmte prettig zijn. Dit kan via een rode lamp of eventueel met een kruik. De warmte moet aangenaam zijn, dus vooral niet te heet. U kunt zo vaak warmte toepassen als u wilt. Doe het per keer alleen niet langer dan 15 minuten.

Algemeen oefenadvies

Zijn de mogelijke pijnklachten verminderd door ontzien? Al dan niet in combinatie met pijnstillers? Dan is het verstandig om ook aan de voorgeschreven oefeningen te beginnen. 

Algemene adviezen voor het oefenen zijn:

• Bij het oefenen van de mondopening kunt u het beste voor de spiegel gaan staan. Zo kunt u zien hoe de onderkaak beweegt.
• Het is beter om meerdere keren per dag kort en niet te intensief te oefenen. Gebruikelijk is iedere 2 uur of 4 keer per dag.
• Het is belangrijk om de oefeningen rustig uit te voeren. En om iedere oefening ongeveer 10 keer te herhalen.

Oefeningen

Hieronder leest u meer over de verschillende oefeningen en hoe u ze moet uitvoeren.

Scharnieroefeningen

Het doel van deze oefening is om controle te krijgen over de onderkaakbewegingen als u uw mond opent. Hierbij wordt het naar voren schuiven van de kaak zoveel mogelijk vermeden.

• Plaats uw tong zover mogelijk achter tegen uw gehemelte. 

• Open de mond, terwijl de tong het gehemelte blijft raken. Op deze manier vinden er nauwelijks schuifbewegingen plaats in uw kaakgewrichten. 

• Als u dit beheerst, doe dan dezelfde oefening met de tong wat verder naar voren tegen het gehemelte. En tot slot zonder de tong tegen het gehemelte te leggen. 

Probeer ervoor te zorgen dat er geen slingerbewegingen van de onderkaak ontstaan. Streef in plaats daarvan naar een fraaie, rechte open- en sluitbeweging. U kunt dit in de spiegel zien.

Kurk-oefeningen: bijt- en loslaat oefeningen

Het doel van deze oefening is het vergroten van de mondopening.

• Plaats een rubberen kurk tussen de tanden. Gebruik hiervoor een kurk die gemakkelijk past. 
• Bijt zachtjes en gelijkmatig op de kurk en houd dit ongeveer 6 tellen vol. 
• Ontspan hierna uw kauwspieren en probeer uw mond actief verder te openen. 
• Schuif de kurk nu iets verder tussen de tanden en houd de kurk daar een aantal tellen. 
• Bijt weer op de kurk en herhaal de oefening. 

U zult tijdens de oefening wat rekpijn voelen. Zonder deze pijn is de oefening niet effectief. De pijn moet alleen niet te heftig zijn.

Kurk-oefeningen: roloefeningen

Het doel van deze oefening is het verbeteren van de zijdelingse bewegingen van de onderkaak.

• Neem de kleinste kurk. 
• Teken met een pen een pijl op de achterkant van de kurk. 
• Plaats de kurk tussen uw tanden terwijl u voor de spiegel staat. De pijl moet omhoog wijzen en zichtbaar zijn in de spiegel. 
• Beweeg de onderkaak naar links en rechts. Probeer hierbij de pijl even ver naar links als naar rechts te laten wijzen.

Kurkoefeningen: schuifoefeningen

Het doel van deze oefening is het verbeteren van de voorwaartse bewegingen van de onderkaak. 

• Neem de kleinste kurk. 
• Plaats de kurk tussen uw tanden terwijl u voor de spiegel staat. De kurk moet naar voren wijzen en zichtbaar zijn in de spiegel. 
• Beweeg de onderkaak nu naar voren. Als u dat goed doet, ziet u de kurk omhoog wippen.

Tongspatel-oefeningen: schuifoefeningen

Het doel van deze oefening is het verbeteren van de schuifbewegingen van de onderkaak.

• Plaats een spatel plat tussen uw tanden terwijl u voor de spiegel staat. 

• Houd de spatel met de hand vast. 

• Beweeg nu de onderkaak afwisselend naar links en rechts. Houd deze in de eindstand steeds even vast. 

• Beweeg vervolgens de onderkaak steeds naar voren en weer terug. Houd de kaak in de eindstand naar voren even vast. 

• Tijdens de bewegingen schuiven uw ondertanden over de onderkant van de spatel.

Rekoefeningen voor kauwspieren in de wang

Het doel van deze oefening is het verminderen van pijn en stijfheid van de kauwspieren in de wang.

Om de spier goed te rekken, is het belangrijk dat u dat op de juiste plaats doet. De MKA-chirurg heeft u de plaats laten zien. Het rekken gaat het beste als u met de linkerduim de rechter kauwspier rekt. Gebruik uw rechterduim om uw linkerkauwspier te rekken.

• Beweeg uw duim over de zijkant van de onderkiezen naar achteren tot u niet verder kunt. 
• Als u nu met de kiezen zachtjes op elkaar bijt, moet u met de duim de spier voelen aanspannen. Uw duim zit dan op de goede plaats. 
• Beweeg nu rustig met de duim van boven naar beneden terwijl u tegen de kauwspier in de wang blijft duwen. Begin met zachtjes rekken. 

In de loop van de tijd kunt u de intensiteit van het rekken opvoeren. Deze oefening kan goed worden uitgevoerd tijdens het douchen. De warmte van het water maakt het rekken aangenamer.

IJsmassage

Als het kaakgewricht na het oefenen erg gevoelig is, kunt u een ijsmassage toepassen. Dit kan verlichting geven.

Doe enkele ijsblokjes in een plastic zakje en vervolgens in een washandje of zakdoek. Beweeg dit rustig over het pijnlijke gewricht. De pijndemping en het verdovende effect treden pas na een tijdje op. Stop dus niet te snel met de ijsmassage.

Splint

Als er sterke aanwijzingen zijn dat u tanden knarst of kiezen klemt, wordt er vaak een splint voor u gemaakt. Dit is meestal een harde kunstharsplaat. De plaat past precies tussen uw onder- en bovengebit. En waar uw kauwvlakken raken als u dichtbijt. De splint wordt gemaakt met behulp van gebitsafdrukken en een zogenaamde wasbeet. 

Vaak zitten er enkele ankertjes in de splint. Hiermee wordt de splint aan de bovenkiezen bevestigd. De splint wordt vaak gemaakt door uw eigen tandarts. Het kan ook gemaakt worden door een tandarts van het Centrum Bijzondere Tandheelkunde.

Bij het slapen

Het is de bedoeling dat de splint ’s nachts wordt gedragen. Dit doet u meerdere maanden lang om zo de nachtelijke knars- of klemgewoontes af te leren.

In het begin kan het lastig zijn om ermee in te slapen. Het kan zijn dat de splint op uw kussen ligt als u wakker wordt. Het is erg belangrijk om toch door te zetten en er aan te wennen. Na verloop van tijd kan het gebruik van de splint vaak succesvol worden afgebouwd. Sommige mensen gebruiken de splint zelfs jaren, omdat ze er baat bij blijven hebben.

Versie V1: 12030001 Kraakgewrichtsadviezen 2023-08