Methotrexaat (MTX)

Inleiding

De reumatoloog heeft u Methotrexaat (MTX) voorgeschreven. In deze folder leest u wat dit medicijn is. Ook krijgt u informatie over het gebruik, de werking en mogelijke bijwerkingen van MTX. Tot slot leest u over de controles, doseringen en wat u moet doen bij een infectie.

Voordat u MTX gebruikt, moet u altijd de officiële bijsluiter doorlezen. Deze folder is geen vervanger van de bijsluiter. Let op: uw huisarts kan MTX niet voorschrijven.

Methotrexaat (MTX)

Methotrexaat (MTX) is een reumaremmer. Dat betekent dat dit medicijn de ontstekingen door reuma af kan remmen. Het doel van MTX is dan ook:

• Klachten zoals pijn en stijfheid onderdrukken.
• Verschijnselen zoals gewrichtszwelling onderdrukken.
• Zorgen voor minder beschadigingen aan gewrichten.

Injectie of tabletten

De reumatoloog schrijft de MTX voor, als injectie of tabletten. Dit neemt u 1 keer per week op een vaste dag (dus niet elke dag).

• Start u met 25 milligram per week? Dan adviseert de reumatoloog een injectie. De reumaconsulent legt u uit hoe dit werkt (spuitinstructie).
• Start u met 15 milligram per week? Dan kan dat met tabletten (6 stuks van 2,5 milligram) of met een injectie. Bij tabletten neemt u ze allemaal tegelijk in met water of voedsel.

Wanneer merkt u verbetering?

Na het starten met MTX kan het 4 tot 8 weken duren voordat u verbetering merkt. Daarom adviseert de reumatoloog vaak extra medicijnen, zoals ontstekingsremmende pijnstillers of Prednisolon. Dit wordt gebruikt tot de MTX gaat werken. Na 3 maanden moet u de verbetering duidelijk merken.

Goed om te weten

In een hoge dosering is MTX een cytostaticum. Dit is een stof die de groei van cellen remt en snelgroeiende en/of woekerende cellen kan doden. Cytostatica worden gebruikt voor de behandeling van kanker.

MTX remt ook de activiteit van niet-kwaadaardige ontstekingscellen. Daarom wordt het gebruikt bij chronische gewrichtsontstekingen. De dosering van MTX bij reuma is echter veel lager dan bij de behandeling van kanker. Hierdoor heeft u veel minder last van mogelijke bijwerkingen. Ook is de kans op bijwerkingen veel kleiner.

Mogelijke bijwerkingen

MTX kan bijwerkingen geven. Ze verdwijnen meestal snel, vooral als u met het medicijn stopt. Let goed op of u bijwerkingen krijgt en overleg dit met uw reumatoloog. De meest voorkomende bijwerkingen zijn:

• Maag- of darmklachten zoals een vol gevoel, misselijkheid of diarree.
• Een ontsteking van het mondslijmvlies.
• Leverfunctiestoornissen en stoornissen in de bloedaanmaak. Uw bloed wordt regelmatig gecontroleerd om dit te testen.
• Een bepaalde vorm van longontsteking. Dit kunt u ervaren als een droge kriebelhoest en kortademigheid.

Foliumzuur

• Om de kans op bijwerkingen zoveel mogelijk te verminderen, krijgt u Foliumzuur. Dat is vitamine B11.
• Eerst neemt u MTX. Daarna wacht u minstens 24 uur. Dan neemt u 2 tabletten van 5 milligram Foliumzuur in.
• Het is erg belangrijk dat u de tabletten niet in de eerste 24 uur inneemt.

Wees zuinig met alcohol

Het is belangrijk om minder of helemaal geen alcohol te drinken. In combinatie met MTX geeft alcohol een groter risico op leverfunctiestoornissen.

MTX in combinatie met antibiotica

Als u denkt dat u een infectie of ontsteking heeft, neemt u contact op met uw huisarts. Vindt de huisarts het nodig dat u antibiotica gebruikt? Vertel dan altijd dat u MTX gebruikt. Dat is belangrijk omdat sommige antibiotica (cotrimoxazol of trimethoprim) niet samengaan met MTX. U heeft dan een hoger risico op ernstige bijwerkingen.

Bloedcontroles

U krijgt bloedcontroles om te testen op bijwerkingen in uw leverfunctie en bloedaanmaak. Het is dus erg belangrijk dat u zich aan de afspraken voor de bloedcontrole houdt. Als u dat niet doet, adviseren we u dringend om geen MTX te gebruiken. De bloedcontrole wordt uitgevoerd door het laboratorium.

Hoe vaak krijgt u een controle?

Formulier en uitslag

Voor de bloedcontroles heeft u een formulier voor het laboratorium nodig. Dit formulier krijgt u tijdens uw bezoek aan de polikliniek. De reumatoloog of verpleegkundig specialist controleert de uitslag. U kunt uw uitslagen zelf inzien in 'Mijn Martini'. Bij afwijkingen in uw bloed wordt u gebeld.

Let op

• Doet u de bloedcontrole bij Certe? Dan wordt de uitslag direct gecontroleerd.
• Gaat u naar een ander laboratorium? Dan krijgt u de uitslag van het laboratorium.

Anticonceptie, zwangerschap en borstvoeding

MTX kunt u beter niet gebruiken als u zwanger bent. Bij gebruik van Methotrexaat tijdens de zwangerschap bestaat er een vergrote kans op miskramen en aangeboren afwijkingen. Daarom adviseren we om anticonceptie te gebruiken tijdens en tot 3 maanden na het gebruik van MTX.

Denkt u er tijdens uw behandeling over om zwanger te worden? Overleg dit dan met uw behandelend arts. Mannen hoeven niet met MTX te stoppen als ze vader willen worden. Uit onderzoek blijkt dat MTX geen bewezen effect heeft op de fertiliteit (vruchtbaarheid) van mannen. Ook is er nog geen toename in het aantal geboren afwijkingen gebleken.

Het geven van borstvoeding is tijdens de behandeling met MTX niet toegestaan.

Vaccinaties

Bij het gebruik van MTX worden 2 vaccinaties geadviseerd. Deze vaccinatie kunt u via de huisarts aanvragen.

1. Een griepvaccinatie (elk jaar).
2. Een pneumokokkenvaccinatie (elke 5 jaar).

Heeft u vaccinaties nodig voor verre reizen? Overleg dan 6 maanden voor uw reis met de GGD. De GGD adviseert u over de benodigde vaccinaties in combinatie met uw medicijnen.

Schema voor recepten en bloedcontroles

Hieronder ziet u wanneer u recepten en controles bij het laboratorium krijgt. 

Als u net begint met MTX

• U krijgt een recept mee met genoeg medicatie tot aan de volgende afspraak.
• Met dit recept gaat u naar uw eigen apotheek of de Martini-apotheek. 

U doet een bloedcontrole:

• 4 weken na het starten met MTX.
• 8 weken na het starten met MTX.
• Vlak voor de controle bij de reumatoloog.

Na 3 maanden

• Tijdens de controle bij de reumatoloog krijgt u genoeg medicatie tot de volgende afspraak.
• U doet een labonderzoek vlak voor de volgende controle bij uw reumatoloog.

Als u al lang een lage dosering MTX gebruikt

• Uw behandelaar bespreekt met u hoe vaak u een bloedcontrole heeft.
• U krijgt een recept mee voor de periode tot aan de volgende controle.
• Vlak voor de controle bij de reumatoloog laat u uw bloed controleren.

Heeft u toch te weinig medicatie tot uw volgende controle bij de reumatoloog? Laat dan vlak voor uw laatste dosering een bloedcontrole doen. Bel een dag na dit onderzoek naar de afdeling Radiologie voor een herhaalrecept.

Versie: 00092 Methotrexaat (MTX) 2023-12