Fysiotherapie tijdens en na de behandeling tegen kanker

Inleiding

Kanker heeft, net als uw behandeling, een grote impact op uw lichamelijke en geestelijke gesteldheid. Uw lichamelijke conditie kan achteruitgaan, en dit kan zich uiten in vermoeidheid. Vroeger werd bij ziekte en vermoeidheid vaak rust voorgeschreven. Door rust kan uw conditie nog verder achteruit gaan. Wetenschappelijk onderzoek heeft bewezen dat sporten en bewegen tijdens en na de behandeling een belangrijke bijdrage kan leveren aan het opbouwen van de conditie en het herstel. Daarnaast kan beweging het verlies van spieren helpen beperken.

De Nederlandse Norm Gezond Bewegen geeft een algemeen advies omtrent bewegen en gezondheid. Het advies is om een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit te zijn op minimaal 5, maar bij voorkeur alle dagen van de week.

Kies een manier van bewegen waarbij uw hartslag en ademhaling omhoog gaan. Denk bijvoorbeeld aan wandelen, fietsen, zwemmen, tuinieren of fitness. Omdat iedereen voor de behandeling op een verschillende manier lichamelijk actief is geweest, is het belangrijk om te kijken wat het beste bij u past en waar uw voorkeur naar uit gaat. Kies vooral een activiteit die u leuk vindt.

Voordelen van bewegen bij kanker

Bewegen tijdens en na de behandeling heeft veel voordelen:

• Het helpt bij vermoeidheid, angst en depressie
• Het helpt om uithoudingsvermogen en spierkracht te behouden en weer op te bouwen na de behandeling. Dit zorgt voor een sneller herstel van uw conditie.
• De behandeling is beter te doorstaan en vol te houden
• Vermindering van het aantal bijwerkingen van de behandeling en de ernst hiervan. Bijvoorbeeld misselijkheid en pijn
• Sneller herstel na de behandeling
• Toename van zelfvertrouwen en concentratie
• Vermindering van depressieve klachten
• Een betere slaapkwaliteit
• Verbetering van de kwaliteit van leven.

Wees niet te streng voor uzelf

Bewegen kan zorgen voor een sneller en beter herstel van de algehele conditie. Het advies is wel om niet te streng te zijn. Het is beter om wat rustiger aan te doen als u veel last heeft van vermoeidheid de eerste dagen na de behandeling. Het is ook belangrijk om bij klachten niet over uw eigen grenzen te gaan. Voorbeelden van mogelijke klachten zijn een onregelmatige hartslag, kortademigheid, duizeligheid en misselijkheid.

Welke vorm van lichamelijke activiteit?

Er zijn verschillende vormen van lichamelijke activiteit mogelijk tijdens uw behandeling. Kies een activiteit die bij u past en die u prettig vindt. Dat maakt het makkelijker om de activiteit vol te houden. Het moeten wel activiteiten zijn die goed zijn voor uw uithoudingsvermogen. De meeste mensen kiezen voor wandelen en fietsen. Als u naar een sportschool gaat is het belangrijk dat u aangeeft dat u in een behandelfase zit of dat u deze behandelperiode net beëindigd heeft.

Als het u niet lukt om voldoende te bewegen of als u graag begeleiding wilt bij het bewegen is het een optie om contact op te nemen met een fysiotherapeut in de buurt. Veel praktijken hebben inmiddels fysiotherapeuten die gespecialiseerd zijn in het trainen van patiënten die behandeld worden voor kanker. Dit kan individuele begeleiding zijn of begeleiding in groepsverband. Het is van belang te kijken hoe u verzekerd bent voor fysiotherapie. Soms moet u de fysiotherapie zelf betalen.

U kunt een fysiotherapeut bij u in de buurt vinden op deze website: www.onconet.nu. 

Opbouw lichamelijke activiteit / training

Hieronder 

Warming-up
Iedere keer wanneer u gaat bewegen/trainen, bijvoorbeeld fietsen of wandelen, kunt u het beste starten met een warming-up. Een warming-up is een voorbereiding voor uw hart en spieren op de lichamelijke activiteit die erop volgt. Een warming-up betekent in een relatief langzaam en ontspannen tempo gedurende vijf minuten bewegen.

Bewegen in een stevig tempo
Na de warming-up gaat u over tot bewegen in een stevig tempo. Wanneer u voor het eerst traint, begint u met 10 minuten. U breidt dit langzaam uit naar 20-30 minuten per keer. Stevig bewegen is comfortabel maar wel intensiever dan normaal. U kunt dit bijvoorbeeld vergelijken met lopen in een pittig tempo wanneer u de bus wilt halen.

Cooling-down
Na het bewegen in stevig tempo volgt de cooling-down. Een cooling-down is net zo belangrijk als een warming –up. U stelt uw hart in staat zich aan te passen aan een lage tempo en uw spieren kunnen ontspannen. Als u plotseling stopt met stevig bewegen kunnen uw spieren stijf worden of wordt u mogelijk duizelig. Een cooling-down aan het eind van de training betekent vijf minuten in een langzaam, ontspannen tempo bewegen.

Intensiteit van lichamelijke activiteit

Met behulp van de ‘Borgschaal voor ervaren inspanning’ kunt u bepalen hoe intensief u beweegt. Zoek het getal op de schaal dat het best weergeeft hoe u zich voelt tijdens de lichamelijke activiteit. Als u het gevoel hebt dat de activiteit een beetje zwaar is, dan beweegt u op de waarde 13. Zucht of steunt u tijdens de lichamelijke activiteit, dan beweegt u op een waarde van 17.

Als u met de training begint is 12-13 een goed waarde. Probeer dit langzaam te verhogen tot 14, een hoger niveau is over het algemeen niet nodig.

Borgschaal voor door u ‘ervaren’ inspanning

Hoe voelt u zich tijdens het bewegen?

Het is belangrijk dat u zich tijdens het bewegen bewust realiseert hoe u zich voelt. Let op de signalen die uw lichaam geeft. Als u bijvoorbeeld met een partner traint, dan moet u in staat zijn af en toe te praten zonder kortademig te worden of u vervelend te voelen. Als u zich na afloop langer dan een uur moe voelt, dan trainde u te hard. Doe het dan de volgende keer iets rustiger aan. U moet zich niet helemaal uitgeput voelen na de training. Als u zich tijdens de lichamelijke activiteit erg moe gaat voelen, stop dan.

Hartslag

Als aanvulling op de Borgschaal, kunt ook regelmatig uw hartslag meten om te bepalen of u in het goede tempo beweegt. In het hierna volgende schema kunt u de gewenste hartslag bij inspanning vinden die bij uw leeftijd past

Gewenste hartslag is 60-80% van maximum hartslag

De tabel is niet van toepassing op mensen die medicijnen slikken die de hartslag beïnvloeden. Raadpleeg dan uw arts of fysiotherapeut.

Wanneer u in een stevig tempo beweegt zal uw hartslag toenemen. Het is moeilijk om de hartslag te meten terwijl u beweegt. U kunt beter even kort stoppen om uw hartslag te bepalen. Als uw hartslag valt binnen de in de tabel aangegeven range dan is uw tempo goed. Is de hartslag te laag? Probeer het tempo te verhogen. Is de hartslag te hoog? Probeer het iets rustiger te doen.

Tips bij lichamelijke activiteit

Als u behandeld wordt voor kanker is het belangrijk de volgende tips te onthouden:

• oefen niet op de dag van, en de dag na de behandeling
• rust even uit als de activiteit te inspannend wordt en laat u niet opjutten om toch door te gaan
• doe het rustig aan een half uur voorafgaand en na afronding van de lichamelijke inspanning
• drink voldoende bij warm weer

Wees alert op alarmerende signalen die ontstaan in uw lichaam tijdens de inspanning, zoals:

• pijn op de borst en pijn in uw arm
• onregelmatige hartslag
• gevoel van duizeligheid
• misselijkheid
• kortademigheid

Als u een van deze klachten voelt stop dan met de lichamelijke inspanning. Als u onverklaarbare veranderingen merkt in uw mogelijkheden met betrekking tot lichamelijke inspanning, bijvoorbeeld wat betreft de duur of intensiteit, moet u dit doorgeven aan uw arts. Houd er wel rekening mee dat u op sommige momenten van de behandeling sneller vermoeid zal zijn (bijvoorbeeld na chemobehandeling of vlak na de operatie).

Volhouden van lichamelijke activiteit

De meeste mensen hebben positieve ervaringen met bewegen tijdens de behandeling of na de operatie, ze voelen zich beter. Wel is het moeilijk om met het bewegen door te gaan. Hoe kunt u er voor zorgen dat u het volhoudt om lichamelijk actief te zijn? Hieronder volgen enkele tips.

• vraag iemand anders om met u mee te trainen, bijvoorbeeld een familielid, een vriend of collega. Als u er de voorkeur aan geeft om alleen te trainen, vraag dan een familielid of vriend om u te ondersteunen bij het volhouden van de training
• als het moeilijk is om het trainen vol te houden vanwege tijdgebrek, plan de training dan van tevoren en probeer er een gewoonte van te maken. Maak het onderdeel van uw dagelijkse routine
• breng variatie aan, wissel bijvoorbeeld lopen af met fietsen
• beloon uzelf, voorbeelden zijn een bioscoopkaartje of kaartjes voor een sportwedstrijd, een boek of een etentje
• vraag ondersteuning en begeleiding van de fysiotherapeuten en/of verpleegkundigen
• probeer te focussen op het positieve, heb plezier in het bewegen
• probeer uw motivatie vast te houden, schrijf de redenen op die u heeft om te starten met bewegen en lees deze regelmatig nog eens door
• herken belemmeringen die u ervaart bij het volhouden van de training, probeer oplossingen te vinden voor de barrières
• stel doelen voor uzelf op
• wees niet te streng voor uzelf

Vragen?

Mocht u nog vragen hebben, dan kunt u deze stellen als u weer in het ziekenhuis komt bij de verpleegkundige of specialist. U kunt ook contact opnemen met de afdeling Fysiotherapie van het Martini Ziekenhuis.

Versie: 000013 05-2021 Fysiotherapie tijdens en na de behandeling tegen kanker