Energie- en eiwitverrijkt dieet

Algemeen

• Neem altijd een geldig legitimatiebewijs mee (rijbewijs, paspoort of identiteitsbewijs).
• Heeft u een zorgverzekering in het buitenland? Neem dan ook uw verzekeringspapieren mee.
• Kunt u om dringende redenen niet komen voor de operatie of het onderzoek? Bel dan met de polikliniek of afdeling.
• Uw persoonlijke medische gegevens en afspraken bekijken? Dat kan in ons digitale patiëntenportaal Mijn Martini. U kunt met uw DigiD inloggen via www.martiniziekenhuis.nl/mijnmartini.

Inleiding

Energie is een andere naam voor brandstof. In voeding zitten vetten en koolhydraten die u energie leveren. Vetten en koolhydraten zijn belangrijke voedingsstoffen die nodig zijn om te bewegen, werken, denken en om uw lichaam warm te houden. 

Als u ziek bent of voor een behandeling of een operatie in het ziekenhuis bent, kan uw lichaam meer behoefte hebben aan energie. Behalve energie heeft uw lichaam ook eiwitten nodig. Eiwit is een bouwstof die belangrijk is voor de opbouw van lichaamsweefsel, zoals uw spieren, organen en bloed.

Een energie- en eiwitrijk dieet

Tijdens uw ziekte en de herstelperiode is eiwit erg belangrijk voor groei van nieuw weefsel en voor uw spierkracht. Vooral dierlijke producten bevatten veel eiwit. Uw lichaam gebruikt de eiwitten alleen als bouwstof, als u daarbij voldoende energierijke producten eet. 

Het is belangrijk dat u genoeg eet. Door smaakverlies, spanning, vermoeidheid of pijn kan uw eetlust minder zijn dan normaal. Het is niet verstandig als u voor of tijdens een behandeling te veel lichaamsgewicht verliest. Dat is niet goed voor uw conditie, uw herstel kan langer duren.

Mogelijke voordelen van energie- en eiwitrijke voeding: 

• U blijft in een zo goed mogelijke conditie.
• Het verkleint de kans op complicaties van de medische behandeling.
• Het kan ervoor zorgen dat u geen gewicht verliest en zelfs wat aankomt in gewicht.
• U voelt zich prettiger.
• Het verbetert de genezing van de wond.
• Het verbetert de weerstand en verkleint hiermee de kans op infecties.
• Het verbetert de spierkracht.
• Het verkleint de kans op doorliggen.
• Het zorgt ervoor dat u beter bestand bent tegen de gevolgen van radio- of chemotherapie.

Wat heeft u dagelijks nodig?

Onze voeding bestaat uit eiwitten, vetten, koolhydraten, vitamines en mineralen. Gezonde voeding levert alle voedingsstoffen die uw lichaam dagelijks nodig heeft. Om alle voedingsstoffen voldoende binnen te krijgen, moet u minimaal het volgende gebruiken (zie tabel 1).

Gewicht

Als u minder eetlust heeft, kan het moeilijk zijn om bovenstaande hoeveelheden te gebruiken. Aan uw gewicht kunt u goed zien of u voldoende eet. Als u gewicht verliest, kan dat een teken zijn dat uw lichaam meer voedingsstoffen nodig heeft. Weeg uzelf 1 à 2 maal per week, op een vast moment van de dag. Zo kunt u goed bijhouden of uw gewicht stijgt of daalt.

Adviezen om de eetlust te bevorderen

U bevordert uw eetlust door de volgende adviezen uit te proberen:

• Verdeel de maaltijden over de dag. Gebruik 6 kleine maaltijden.
• Vermijd grote porties en zorg voor variatie.
• Neem de tijd om te eten en kauw goed.
• Pas op voor producten die wel een vol gevoel geven, maar geen of weinig calorieën leveren, zoals koffie, thee (zonder suiker en melk), fruit en rauwkost.
• Als u langzaam eet, kan warm eten te veel afkoelen. Het verwarmen van een bord in een voorverwarmde oven of magnetron zorgt ervoor dat de bereide gerechten langer warm én op smaak blijven.
• Sterk gekruide, vette, zure of zoute gerechten worden meestal niet gewaardeerd bij een slechte eetlust. Frisse of zachtzure gerechten, zoals een slaatje of vruchtenmoes, wel.
• Een licht voorgerecht kan de eetlust opwekken. Neem een halfuur voor het eten een kopje bouillon of een blokje kaas.

Adviezen om extra energie toe te voegen

Kies voor producten waar veel calorieën in zitten, zoals volvette kaas of volle melkproducten, vettere vleeswaren en ruim margarine of roomboter. Bij deze voedingsmiddelen krijgt u automatisch meer calorieën binnen dan bij de magere of halfvolle soorten. Bijvoorbeeld:

• Voeg een scheutje room of een klontje boter toe aan bijvoorbeeld ragout, aardappelpuree, pastasaus, pap, vla of maaltijdsoep.
• Crème fraîche heeft een frisse smaak en kan geklopt worden als slagroom. Bijvoorbeeld bij fruit(salade), vruchtenmoes of ijs. Het kan ook ongeklopt worden toegevoegd aan saus, puree of soep.
• Voeg extra suiker, honing of siroop toe waar mogelijk, maar pas op dat het niet te zoet wordt en gaat tegenstaan.
• Neem volle zuivelproducten in plaats van magere of halfvolle, want deze bevatten meer energie (=calorieën). Ook kunt u kiezen voor Griekse yoghurt met een hoog vetpercentage.
• Gebruik vette vleeswaren, zoals worstsoorten, paté en smeerworst.
• Neem regelmatig iets tussendoor, bijvoorbeeld een plak cake, ontbijtkoek met boter, schaaltje vla of pudding, roomijs met slagroom en/of vruchtjes, kroket, haring, gemengde noten, kaassoufflé, slaatje, Franse (room)kaas, pannenkoek, roombroodje, croissant of saucijzenbroodje.
• Drink niet te veel voor of tijdens het eten: uw maag zit dan vol, zodat u minder eetlust heeft.

Adviezen om extra eiwit toe te voegen

Producten die veel eiwit bevatten zijn melkproducten, kaas, vlees(waren), vis, ei, kip en vleesvervangers.

• Eet dunne sneetjes brood met eiwitrijk dubbel beleg. Maak bijvoorbeeld een tosti met ham en kaas.
• Neem een stukje kaas uit het vuistje, een augurk gerold in vleeswaren of een cracker met kaas.
• Drink koffie verkeerd (café latte) en drink ook chocolademelk, anijsmelk of vruchtenyoghurt.

Adviezen voor de broodmaaltijden

Tijdens uw broodmaaltijd en lunch kiest u voor producten waar veel calorieën in zitten. Zo krijgt u meer energie.

• Witte broodsoorten geven minder snel een vol gevoel. Heeft u last van obstipatie, dan kunt u beter kiezen voor volkoren soorten.
• Luxe brood(jes) bevat(ten) meer energie. Denk aan een warme (ham/kaas)croissant of krentenbrood met spijs.
• Besmeer het brood royaal met boter of margarine. Wist u dat op (nog warm) geroosterd brood ongemerkt meer boter wordt gesmeerd?
• Beleg het brood royaal met (volvette) kaas of vleeswaren, zoet beleg, salades, ragout, ei of vis, zoals makreel, tonijn, zalm of sardines.
• Beleg het brood met dubbel beleg: chocoladehagelslag met plakjes banaan, pindakaas met chocoladehagelslag, kaas met (appel)stroop of jam.
• In plaats van brood kunt u (kant-en-klare) pap eten. Voeg aan de (warme) pap een klontje boter, suiker of room toe.
• Als u soep als lunch neemt, kunt u er stokbrood of (geroosterd) brood bij eten.
• Neem bij voorkeur een gevulde crèmesoep of peulvruchtensoep. Voeg aan de soep extra fijngesneden vlees, gehaktballetjes en een scheutje room toe.
• Een restje macaroni, een pasteitje gevuld met ragout of een pannenkoek zijn prima lunchgerechten.

Adviezen voor de warme maaltijd

Ook bij uw warme maaltijd kunt u kiezen voor calorierijk voedsel, dat u veel energie geeft. Hieronder vindt u een aantal tips.

Bouillon of soep

• Bouillon geeft snel een vol gevoel en bevat, ook al is het getrokken van vlees, slechts weinig voedingswaarde.
• Een beetje bouillon of soep, een half uurtje voor de maaltijd, kan wel helpen om de eetlust op te wekken.
• Verrijk bouillon of soep met fijngesneden vlees of kip, gehaktballetjes en/of een scheutje room.

Vlees

• Bereid vlees, vis of kip in boter, margarine of olie.
• Als u moeite heeft met het kauwen van het vlees, kunt u beter tartaar, gehakt, kipfilet, gebakken of gestoofde vis, roerei, omelet of ragout nemen.
• Als warm vlees u tegenstaat, kunt u plakjes koud vlees zoals rosbief, fricandeau, rollade of ham proberen.
• Als vlees u tegenstaat, is vis een goede vervanger, net als vleesvervangers, zoals sojaburgers.

Vleesvervangers

• 1 of 2 eieren die u hebt gebakken, gekookt, of als roerei of omelet hebt klaargemaakt.
• 70-80 gram kaas als gebakken kaasplank of kaassaus. Kaas bevat geen ijzer, kies het daarom niet vaker dan 1 keer per week als vleesvervanging.
• 100 gram vegetarische hamburger of schnitzel of 75-100 gram Quorn, een vegetarische vleesvervanger.
• 100 gram sojabrokjes: te verwerken als gehakt of ragout.
• 150 gram tahoe en tempé, die te koop zijn in reformzaken, Indonesische winkels en sommige supermarkten.
• 60-80 gram noten, die u verwerkt als gehakt of in een maaltijdsalade.
• 250 gram gare peulvruchten als maaltijdsoep of in combinatie met groente.

Jus of saus

• Maak de jus met een beetje water af en voeg eventueel een scheutje room toe.
• De jus kunt u binden tot een saus met bloem of maïzena. Voeg zout, peper, kruiden en andere smaakmakers toe, zoals een uitje, champignons of room.
• Bereid sauzen op basis van een roux met boter, bloem, volle melk of room.
• U kunt ook gebruikmaken van zakjes sauspoeder. De saus kunt u energierijker maken door room of crème fraîche toe te voegen.

Groente

• Gekookte groente geeft een minder vol gevoel dan rauwe groente.
• Kook de groente bij voorkeur en maak deze af met een klontje boter of een sausje.

Aardappelen

• Van aardappelpuree eet u ongemerkt meer. Bovendien kunt u door aardappelpuree een klontje boter of een scheutje room verwerken.
• Gebakken gerechten zijn calorierijker dan gekookte. Een restje gekookte aardappelen kunt u  in boter en olie bakken.

Nagerecht

• Als u een melkproduct als nagerecht neemt, kies dan bij voorkeur de volle melkproducten.
• Yoghurt, kwark, pap, vla, pudding en ijs kunt u verrijken met suiker, honing, limonadesiroop, kant-en-klare puddingsaus, vers fruit, compote, muesli of slagroom.
• Een schaaltje appelmoes of compote bij de warme maaltijd maakt het eten soms gemakkelijker.
• Wordt een nagerecht te veel, wacht dan een half uurtje.

Tussendoortjes

Omdat u waarschijnlijk niet voldoende binnenkrijgt met de 3 hoofdmaaltijden, worden de tussendoortjes belangrijker. Maak er een kleine maaltijd van.

• Koek en gebak zijn goede energieleveranciers. Kies bij de koffie en thee eens voor de volgende producten: amandelbroodje, bonbon, plak cake, stukje cho- colade, eierkoek, gevulde koek, kokosmakroon, liga, plak ontbijtkoek, sprits, stroopwafel, etc.
• Krentenbol, (ham/kaas)croissant of saucijzenbroodje.
• In de namiddag of avond kunt u een paar toastjes met kaas, paté of salade eten.
• Paling, makreel en haring met toast of brood.
• Zoutjes, nootjes, blokjes kaas en worst, dadels, vijgen, kroket en saté zijn ook energierijke tussendoortjes.
• Een schaaltje vla, stukje fruit, schaaltje compote of een kopje (gevulde) soep.

Dranken

Drinken kan ook bijdragen aan uw gewichtstoename. 

• Neem thee met suiker of honing en voeg eventueel een scheutje melk toe.
• Drink koffie met suiker en (koffie)room of melk of neem koffie verkeerd.
• Limonade, frisdrank en vruchtensap kunnen voor de nodige afwisseling zorgen. Dubbeldrank bevat veel suiker en levert daardoor meer energie dan vruchtensap.
• Het nadeel van koolzuurhoudende dranken is dat die snel een vol gevoel kunnen geven.
• In plaats van melk kunt u ook chocolademelk, anijsmelk of drinkyoghurt nemen.
• Milkshakes leveren veel energie. Ze zijn niet alleen te koop bij de snackbar, maar ook eenvoudig zelf te bereiden volgens het basisrecept. Maak in één keer een hoeveelheid voor de hele dag en bewaar het tot gebruik in de koelkast.

Milkshake (basisrecept)

En milkshake bestaat uit: 4 delen melkproduct, 2 delen ijs, 1 deel toevoegingen. Een andere verhouding is natuurlijk ook mogelijk. Bij de samenstelling van een milkshake kunt u uitgaan van de ingrediënten in tabel 2.

Voor het maken van de milkshake snijdt u het ijs in grote stukken (schepklaar ijs is gemakkelijk in gebruik). Voeg het melkproduct en de andere toevoegingen toe en mix het geheel met behulp van een (staaf)mixer en mengbeker. Fruit snijdt u eerst klein. Bij de bereiding van de milkshake kunnen ook eiwit- en energierijke producten worden toegevoegd, zoals eiwitrijke poederpreparaten. Vraag hiervoor advies aan uw diëtist.

Dieetproducten

Als u ondanks alle tips en adviezen toch afvalt of niet (genoeg) aankomt, gebruik dan dieetpreparaten die veel energie en eiwit bevatten. Dieetproducten die naast eiwit ook energie leveren, zijn dan het beste. Er zijn verschillende soorten drinkvoeding. Uw diëtist kan u hierover goed adviseren.

Gezond voor hart- en bloedvaten?

Na het lezen van de maaltijdsuggesties vraagt u zich misschien af of het gezond is om zoveel boter, slagroom en eieren te eten. Vet is toch slecht voor hart- en bloedvaten? Dat is inderdaad het geval als u jaren te veel vet en cholesterol gebruikt. Toch is het niet erg, zolang u meer eieren en vette en suikerrijke producten eet als u ziek bent en in de herstelperiode erna. Juist dan heeft het lichaam namelijk extra eiwit en energie nodig en komen die ’ongezonde’ producten goed van pas. Eet er dus gerust wat meer van in de periode waarin u moet aansterken.

Versie: 1465276 Energie- en eiwitverrijkt dieet 2023-08