Decubitus (doorliggen)

Algemeen

• Neem altijd een geldig legitimatiebewijs mee (rijbewijs, paspoort of identiteitsbewijs).
• Heeft u een zorgverzekering in het buitenland? Neem dan ook uw verzekeringspapieren mee.
• Kunt u om dringende redenen niet komen voor de operatie of het onderzoek? Bel dan met de polikliniek of afdeling.
• Uw persoonlijke medische gegevens en afspraken bekijken? Dat kan in ons digitale patiëntenportaal Mijn Martini. U kunt met uw DigiD inloggen via www.martiniziekenhuis.nl/mijnmartini.

Inleiding

Doorliggen (decubitus) komt voor bij mensen die veel in bed liggen of die langdurig in een (rol)stoel zitten. Voor die mensen, en hun familie, is deze folder bestemd. In deze folder leest u over het ontstaan, de symptomen en het voorkomen van decubitus. Deze folder is een aanvulling op het gesprek met uw arts.

Decubitus

Decubitus (doorliggen) komt voor op een plek van het lichaam, waar de huid open is of open dreigt te gaan. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Bijvoorbeeld druk op de huid of omdat de huid en de weefsels tussen huid en bot tegen elkaar schuiven. Iedereen die in bed of in een (rol)stoel moet blijven, kan decubitus krijgen. Decubitus is er in verschillende vormen: van een rode huid tot een diepe wond. 

Hoe ontstaat decubitus?

Doordat u lang in dezelfde houding ligt of zit, worden de kleine bloedvaten in de huid dichtgedrukt. Deze bloedvaten voorzien de huid en het huidweefsel van voedingsstoffen en zuurstof. Soms krijgt de huid te lang geen voedingsstoffen en zuurstof. Afvalstoffen kunnen dan niet worden afgevoerd. De cellen sterven af. Dan ontstaat er schade en die heet decubitus

Decubitus kan ook ontstaan als u in bed of op een stoel onderuitzakt schuift. De bloedvaatjes in de huid kunnen dan uitgerekt of gebogen worden. Hierdoor raakt het weefsel vervormd en gaat de huid kapot.

Hoe herkent u decubitus?

Decubitus herkent u aan pijn en rode plekken op de huid. Het gaat dan om plekken die rood blijven als u erop drukt. Decubitus komt vaak voor op de hielen, stuit en billen. 

Ook bij andere botpunten kan decubitus voorkomen, zoals de ellebogen, zitbeenknobbels of enkelknobbels. Heeft u een ziekte waardoor u minder pijn voelt, zoals diabetes, een spierziekte, Parkinson of een dwarslaesie? Dan moet u extra opletten en regelmatig uw huid bekijken

Decubitus is een vervelend probleem dat vaak voorkomt. Het kan lang duren en pijnlijk zijn. Daarom is het belangrijk om decubitus te voorkomen. 

Afbeelding: plaatsen op uw lichaam waar decubitus kan voorkomen

Hoe voorkomt u decubitus?

• Als u risico loopt, dan moet u dagelijks de risicoplaatsen controleren. 
• Hebt u een getinte huid? Controleer dan de risicoplaatsen ook door te voelen op warmte en pijn. Bij de getinte huid zijn de eerste kenmerken namelijk moeilijk te zien.

• Probeer in beweging te blijven door zo veel mogelijk van houding te veranderen. Lukt dit u zelf niet? Vraag dan om hulp van uw naasten, familie, verpleegkundige of fysiotherapie. Wissel momenten in bed, stoel af met bijvoorbeeld een beetje wandelen. 

Houding in bed of stoel

Bent u bedlederig? Probeer dan buiten de tijden van eten, verzorging, onderzoeken en dergelijke elke 2 tot 3 uur van houding te wisselen. Dit doet u bijvoorbeeld door afwisselend (half) op de linker- of rechterzij te liggen. Lukt u dat zelf niet? Dan kan iemand anders u hierbij helpen. Het gebruik van een kussen achter de rug en een onder het bovenste been helpt om dit goed vol te houden. 

Ligt u op uw rug? Dan is het belangrijk om de benen iets omhoog in het bed te houden en de rugsteun iets omhoog te doen. Dit doet u zoals op de afbeelding fowlerhouding.

Deze houding is goed om onderuitzakken (schuiven) te voorkomen. Ook zorgt deze houding ervoor dat de druk goed wordt verdeeld. Soms is het nodig om de hielen vrij te leggen, zodat ze zweven. Dit kunt u doen met een groot kussen. Als het nodig is, kunt u (badstof) sokken aantrekken, zodat de huid niet op het onderlaken wrijft.

Afbeelding: fowlerhouding 

Zit u vaak lange tijd in een stoel of rolstoel? Probeer dan rechtop te zitten. Gebruik een hoek van 90 graden tussen rug en bovenbenen en een hoek van 90 graden tussen bovenbenen en onderbenen. Ook een goed zitkussen is belangrijk. Tegen onderuit schuiven in de stoel kan een voetenbankje helpen. 

Afbeelding: houding in de stoel 

Als u in bed of stoel van houding verandert, dan kunt u dat het beste doen door uzelf op te tillen. En niet door te schuiven. 

Schuiven in bed

Zakt u regelmatig onderuit of gebruikt u uw voet(en) om uzelf hogerop in bed te duwen? Dan schuren uw hielen en billen steeds over het laken. Dat kan blaren veroorzaken. Om blaarvorming te voorkomen, moet u in bed zachte sokken en een goed passende onderbroek te dragen.

Huid en hygiëne

Gebruik tijdens het wassen zo weinig mogelijk zeep. U kunt een droge huid na het wassen insmeren met een huidcrème of zalf.

Hebt u last van urineverlies of bent u incontinent van ontlasting? Dan is het belangrijk de huid goed schoon en droog te houden. Gebruik goed incontinentiemateriaal en wissel regelmatig het luierverband. En maak zo weinig mogelijk gebruik van een incontinentiemat in bed. De vochtige huid kan beschermd worden met zinkolie (=zinkoxidesmeersel).

Voeding

Probeer voldoende en gevarieerd te eten en te drinken. Zo krijgt het lichaam alle energie- en voedingsstoffen die het nodig heeft. Dit helpt om de huid in goede conditie te houden. Als u minder eet, afvalt of geen zin heeft in eten, kunt u hulp of begeleiding krijgen van een diëtist. 

Matras en onderlaag

Het is belangrijk om een matras te hebben die de druk goed verdeelt. Het beste is een schuimlaag. In het Martini Ziekenhuis is het basismatras een hoogwaardig matras met drukverdelend schuimmateriaal. Als dat nodig is, wordt er een pompje aan het bed gehangen. Met het pompje kan via luchtbanen de druk worden aangepast. Het is belangrijk dat u op een schone, gladde en droge onderlaag zit of ligt. Dus probeer kreukels in de lakens en broodkruimels in bed zoveel mogelijk te voorkomen.

Wat moet u niet doen?

• Gebruik geen synthetische schapenvachten.
• Zitkussens met ring of andere uitsparingen zijn niet goed. Deze verhogen namelijk de druk op de omliggende huidgebieden.
• Ga de huid niet masseren. Dit kan juist huidschade veroorzaken of verergeren.

Belangrijke informatie

• Denkt u risico te lopen op decubitus? Dan kunt u het beste uw huid dagelijks zelf controleren of laten controleren.
• Decubitus herkent u in het begin aan pijn en roodheid. Merkt u de eerste verschijnselen op? Dan waarschuwt u meteen een zorgverlener.
• Bent u opgenomen in het ziekenhuis? Dan is het belangrijk om de afdelingsverpleegkundige hierover te vertellen.

Decubitus melden

Wordt of bent u opgenomen in het Martini Ziekenhuis? En heeft u eerder decubitus gehad, of heeft u andere wonden? Dan is het goed om dit te melden. De verpleegkundige kan u dan goed helpen. De afdelingsverpleegkundigen kunnen overleggen met de dermatologisch consulenten. In het ziekenhuis zijn ze de aanspreekpunten voor decubitus. Mogelijk zijn aanvullende maatregelen nodig.

20230064- decubitus (doorliggen) 7-12-2023