Melanoom

Algemeen

• Neem altijd een geldig legitimatiebewijs mee (rijbewijs, paspoort of identiteitsbewijs).
• Heeft u een zorgverzekering in het buitenland? Neem dan ook uw verzekeringspapieren mee.
• Kunt u om dringende redenen niet komen voor de operatie of het onderzoek? Bel dan met de polikliniek of afdeling.
• Uw persoonlijke medische gegevens en afspraken bekijken? Dat kan in ons digitale patiëntenportaal Mijn Martini. U kunt met uw DigiD inloggen via www.martiniziekenhuis.nl/mijnmartini.

Inleiding

In deze folder leest u wat een melanoom is. Ook leest u hoe een melanoom en wat u hiervan merkt. Ook leest u welke behandelingen er mogelijk zijn. Tot slot leest u wat u zelf kunt doen en wat de vooruitzichten zijn. Deze folder is een aanvulling op uw gesprek met de arts.

Wat is een melanoom?

Melanoom betekent letterlijk: zwart gezwel. Deze vorm van kanker ontstaat uit de pigmentcellen (melanocyten). Pigmentcellen komen vooral voor in de huid. Wanneer pigmentcellen in groepjes bij elkaar liggen, vormen zij een moedervlek. We spreken van een melanoom als een groep pigmentcellen is veranderd in kankercellen. 

Een kenmerk van kankercellen is dat ze kunnen doorgroeien in omliggend weefsel. Melanoomcellen kunnen zich verplaatsen. Daardoor kunnen uitzaaiingen ontstaan naar lymfeklieren en andere organen.

Hoe vaak komt het voor?

Het melanoom komt overal ter wereld steeds vaker voor. Vooral bij mensen met een blanke huid. In Nederland worden per jaar bijna 3000 nieuwe melanomen ontdekt. Melanomen kunnen op elke leeftijd ontstaan, met een piek tussen de 45 en 60 jaar.

Artsen kunnen gelukkig steeds eerder een melanoom opsporen. Daarom is de overlevingskans van mensen met een melanoom steeds beter.

Hoe ontstaat een melanoom?

Kwaadaardige pigmentcellen kunnen eigenlijk overal in de huid ontstaan. Soms ontstaat een melanoom in een al lang bestaande moedervlek. Moedervlekken kunnen verschillende groottes hebben. Van enkele millimeters tot enkele centimeters. Meestal zijn ze lichtbruin of donkerbruin van kleur. Bijna iedereen heeft moedervlekken. De meeste ontstaan tijdens de puberteit en jong volwassenheid. De meeste moedervlekken geven geen enkel risico op een melanoom. 

Atypische moedervlek

Een melanoom kan uit een moedervlek ontstaan. In zeldzame gevallen is de moedervlek aangeboren. En anders ontstaat het in een ‘onrustige’ moedervlek. Dit wordt ook wel een klinisch atypische moedervlek genoemd. 

Mensen met meerdere atypische moedervlekken kunnen eerder een melanoom krijgen. Vooral als deze onrustige moedervlekken in de familie voorkomen. Wanneer andere familieleden een melanoom hebben gehad, is het risico hoger. 

Zonverbranding

Onderzoekers denken dat een melanoom sneller ontstaan bij te veel zonlicht. Dat is net als bij andere vormen van huidkanker. Over de manier waarop dat precies gebeurt, verschillen de deskundigen van mening. 

In de meeste gevallen wordt gedacht dat zonverbranding een belangrijke risicofactor is. Vooral als dit plaatsvindt vóór de leeftijd van 20 jaar. Ook het huidtype speelt een rol. Mensen die snel verbranden in de zon hebben een hoger risico om een melanoom te ontwikkelen. In ongeveer 10 procent van de gevallen denken artsen dat het erfelijk is.

Wat zijn de verschijnselen?

Hieronder leest u meer over hoe een melanoom herkend kan worden. En wat de verschijnselen zijn.

Nieuwe of onregelmatige moedervlek

De reden om een arts te raadplegen is een nieuwe groeiende moedervlek. Of een bestaande moedervlek die van kleur of vorm is veranderd of groter is geworden. Dit geldt vooral voor volwassenen. Kinderen krijgen namelijk gewoon nog nieuwe, en dus groeiende, moedervlekken.

Het kan bijvoorbeeld een moedervlek zijn die donkerder is geworden. Of waarin verschillende kleuren zijn ontstaan. Of een moedervlek die onregelmatige vormen (grillige rand) heeft gekregen. Een melanoom kan er een enkele keer ook uitzien als een bruin-zwart of zwart bultje. 

Jeuk, bloeding of pijn

Soms is een melanoom voor een deel of geheel pigmentloos. De kleur is dan wit-roze. En daardoor is het moeilijk om het als melanoom te herkennen. Een melanoom kan in een vroeg stadium jeuk veroorzaken. In een later stadium treedt soms pijn of bloeding op. Of er ontstaat op die plaats een zweer.

Uitzaaiingen naar de lymfeklieren

Mogelijke uitzaaiing van een melanoom gaat meestal via de lymfebanen in de huid. Deze lymfebanen komen uit in de lymfeklieren. De lymfeklier waar de mogelijke uitzaaiing het eerst terechtkomt, wordt de schildwachtklier genoemd. Waarschijnlijk worden pas daarna de andere, nabijgelegen lymfeklieren aangedaan. Dit kunnen de lymfeklieren in de oksels, liezen en hals zijn. Maar dit hangt af van de plaats waar het melanoom zich bevindt.

Hoe weet u of een melanoom hebt (diagnose)?

Een ervaren arts kan vaak al zien of er misschien een melanoom zit. Om te kijken of er inderdaad een melanoom zit, gebruikt de arts soms een dermatoscoop. Een dermatoscoop is een soort kleine handmicroscoop. Hiermee kan het bovenste deel van de huid tot tien keer worden vergroot. 

Is er een redelijke verdenking op een melanoom? Dan moet de afwijking meestal helemaal worden verwijderd voor microscopisch onderzoek. Met microscopisch onderzoek kan de diagnose met grote zekerheid worden gesteld. Voor het verdere vervolg zijn de kenmerken van een melanoom belangrijk. 

Soms wordt er onderzoek gedaan naar mogelijke uitzaaiingen in de lymfeklieren. Dat ligt aan de kenmerken van uw melanoom. Dit onderzoek kan soms alleen een lichamelijk onderzoek zijn. Soms krijgt u ook een punctie en/of een echo. 

Behandeling 

De behandeling van een melanoom verloopt in meerdere stappen. Hieronder leest u hier meer over.

Chirurgie

Het melanoom wordt bij voorkeur via een operatie verwijderd. Dit gebeurt door 

een dermatoloog of chirurg, meestal onder plaatselijke verdoving. Het operatieweefsel wordt onderzocht met een microscoop. Als de kenmerken van het melanoom bekend zijn, volgt 

kort daarna een tweede operatie. 

Tweede operatie

Bij de tweede operatie wordt voor de zekerheid nogmaals een stuk huid weggehaald. Dit is

rondom het litteken waar het melanoom verwijderd is. Vaak zit er een marge van 1 of 2 centimeter omheen. Deze marge hangt af van de vastgestelde dikte van het melanoom. Dit heet Breslow-dikte. Als de dikte kleiner is of gelijk aan 2 millimeter, dan is een marge van 1 centimeter genoeg. Bij een grotere dikte wordt 2 centimeter aanbevolen.

Huidtransplantatie

Bij deze tweede operatie kan een vrij grote wond ontstaan. Deze wond kan niet altijd direct worden gehecht. In dat geval is een huidtransplantatie nodig om de wond te sluiten. Dit gebeurt soms poliklinisch, maar ook wel vaak onder narcose. Ook dit operatieweefsel wordt weer microscopisch onderzocht. Als het goed is, weet de arts daarna zeker dat het melanoom helemaal is verwijderd.

Verwijderen van de schildwachtklier

Bij sommige melanomen moet de schildwachtklier worden verwijderd. Dat is nodig om mogelijke uitzaaiingen in de lymfeklieren op te sporen. Dit gebeurt in combinatie met het ruimer weghalen van het litteken (zie Chirurgie). Als uw schildwachtklier verwijderd moet worden, krijgt u hier een folder van. 

Wat kunt u zelf doen?

Na behandeling van een melanoom is het belangrijk om de huid goed in de gaten te houden. Ontstaan nieuwe pigmentafwijkingen? Of veranderen bestaande moedervlekken? Dan is het verstandig om contact op te nemen met de huisarts of dermatoloog. 

Het is belangrijk om op huidveranderingen rondom het operatielitteken te letten. Ook is het verstandig te letten op mogelijke vergroting van de lymfeklieren. Overmatige blootstelling aan zonlicht en vooral zonverbranding moet u vermijden.

Controle door de dermatoloog of chirurg

Na de operatie krijgt u 1 of meerdere controles bij de dermatoloog of chirurg. Hoe vaak u terug moet komen, ligt aan de kenmerken van uw melanoom. U spreekt met uw behandelend arts af hoe vaak u wordt gecontroleerd. 

Soms hoeft u maar 1 keer terug te komen voor een controlebezoek. Het kan ook zijn dat u vaker terug moet komen voor controle in het ziekenhuis. Soms komt u na het verwijderen van een melanoom nog meerdere jaren terug controles. 

Wat zijn de vooruitzichten?

Als u een melanoom heeft, wilt u natuurlijk weten hoe uw toekomst eruitziet. Het vooruitzicht hangt af van de kans of er uitzaaiingen ontstaan. De kans op uitzaaiingen ligt aan de kenmerken van het melanoom. Bij het microscopisch onderzoek zijn de kenmerken bekeken. Hoe dunner het melanoom, hoe groter de kans op volledige genezing. 

Overlevingskans

Op dit moment is de overlevingskans van alle mensen met een melanoom in Nederland ongeveer 80 procent. Bij een uitzaaiing in een lymfeklier is de kans op genezing minder groot. Dit percentage geldt alleen voor Nederland.

Versie: 1465131 Melanoom 2023-08