Divertikels en diverticulitis

Algemeen

• Neem altijd een geldig legitimatiebewijs mee (rijbewijs, paspoort of identiteitsbewijs).
• Heeft u een zorgverzekering in het buitenland? Neem dan ook uw verzekeringspapieren mee.
• Kunt u om dringende redenen niet komen voor de operatie of het onderzoek? Bel dan met de polikliniek of afdeling.
• Uw persoonlijke medische gegevens en afspraken bekijken? Dat kan in ons digitale patiëntenportaal Mijn Martini. U kunt met uw DigiD inloggen via www.martiniziekenhuis.nl/mijnmartini.

Inleiding

U bent in het ziekenhuis opgenomen met buikklachten. Om na te gaan waar deze klachten door ontstaan wordt u onder andere onderzocht op divertikels en diver­ticulitis. In deze folder vindt u meer informatie hierover. De folder is opgesteld door de verpleegafdeling Maag-Darm-Leverchirurgie en de afdeling Diëtetiek. Deze folder is een aanvulling op het gesprek met uw arts.

Wat zijn divertikels?

Divertikels zijn ballonachtige uitstulpingen van de wand van het maag-darm­kanaal. De meeste divertikels ontstaan in het laatste S-vormige deel van de dikke darm, vlak voor de endeldarm. Bij sommige mensen ontstaan er echter ook diver­tikels in het begin- en middengedeelte van de dikke darm (colon). Dit wordt ook wel diverticulose genoemd. Divertikels stulpen ‘naar buiten’ uit door de spierlaag heen en groeien de buikholte in. 

De oorzaak van divertikels is meestal dat er zwakke plekken in de darmwand zitten, waardoor bij een verhoogde druk in de darmwand uitstulpingen ontstaan. De verhoogde druk wordt veroorzaakt door harde ontlasting of verstoppingen, waardoor de darm harder moet werken. Divertikels zijn volkomen onschuldig en goedaardig. Ze worden vaak per toeval ontdekt, omdat ze meestal weinig/geen klachten veroorzaken. 

Klachten die voor kunnen komen zijn: 

• Buikpijn 
• Krampen
• Soms verstoppingen

Wat is diverticulitis?

Als er ontlasting blijft hangen bij de uitstulpingen kunnen de divertikels gaan ontsteken, dit noemt men diverticulitis. Wanneer een divertikel door een ontsteking open dreigt te gaan, ontstaat er een darmperforatie. Daarom moet diverticulitis meestal behandeld worden.  Klachten die voor kunnen komen bij diverticulitis zijn: 

• Hevige buikpijn 
• Krampen
• Verstoppingen 
• Hoge koorts
• Een opgezette buik 
• Verandering van het ontlastingspatroon 
• Misselijkheid ( soms ook braken)  

Onderzoek en diagnose

Er zijn verschillende onderzoeken die vast kunnen stellen of er sprake is van diver­tikels of diverticulitis. 

Colonoscopie of sigmoïdoscopie

Tijdens een colonoscopie of een sigmoïdoscopie kan de arts met de endoscoop via de anus in een deel van de dikke darm kijken. Op deze manier kan de arts het slijmvlies van de dikke darm onderzoeken. Bij een colonoscopie wordt de gehele dikke darm van binnen bekeken; vaak wordt de endoscoop tot aan de dunne darm ingebracht. Bij een sigmoïdoscopie wordt het slijmvlies van de laatste 50 tot 60 centimeter van de dikke darm onderzocht. 

CT-scan

Als er sprake is van hevige pijn en koorts zijn deze onderzoeken vaak niet mogelijk. In dat geval kan er met een CT-scan meestal ook diverticulitis worden aangetoond. Met de CT-scan wordt de buik onderzocht met behulp van röntgenstraling en wordt er een driedimensionaal beeld gevormd van de buik. 

Behandeling divertikels

Divertikels kunnen niet meer verdwijnen, tenzij een deel van de darm operatief wordt verwijderd. Normaal gesproken is behandeling van de divertikels niet nodig. Het is wel belangrijk om te zorgen dat de ontlasting soepel blijft. Als de ontlasting soepel is, dan is de kans kleiner dat er ontlasting achterblijft in de uitstulpingen. Dit is een risicofactor voor het ontstaan van ontstekingen. Op die manier kan het ontstaan van nieuwe divertikels en ontstekingen zoveel mogelijk worden voorkomen. 

Adviezen om de ontlasting soepel te houden: 

• Gebruik vezelrijke voeding. Vezels zorgen voor een soepele ontlasting, doordat veel vezels (net als een spons) vocht opnemen. Daarnaast werken vezels stimulerend voor de darmbeweging. Vezels zitten voornamelijk in volkorenproducten, groente en fruit.
• Drink dagelijks minstens 1,5 tot 2 liter vocht. Deze vezels mengen zich met de ontlasting en nemen vocht op, waardoor de ontlasting zachter wordt. Vezels hebben veel vocht nodig om goed te kunnen werken.
• Beweeg regelmatig. Door regelmatig te bewegen wordt de darmbeweging gestimuleerd en kunnen de verstoppingen worden voorkomen.
• Rook niet. Roken heeft een schadelijke invloed op het maag-darmkanaal. Het is dus beter om te stoppen met roken. 

Via www.vezeltest.nl kunt u testen of u dagelijks voldoende vezels eet. Heeft u moeite met het eten van voldoende vezelrijk voedsel? Dan kan de huisarts zogenaamde bulkvormers voorschrijven die de ontlasting zacht houden. Dit is een vezelproduct en werkt hetzelfde als vezels in de voeding. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden.

Behandeling diverticulitis

Bij een hele lichte ontsteking is vaak geen behandeling nodig. Meestal krijgt u in dat geval het advies om het even rustig aan te doen en geen grove vezels (zie verder) te gebruiken. Of om soms een tijd vloeibaar te eten. Hierdoor kunnen de ontstekingen herstellen.

Om de darm rust te geven, raden we u aan om (tijdelijk) voeding zonder grove vezels te gebruiken. Soms krijgt u het advies om in eerste instantie volledig vloeibare voeding te eten. Dit is afhankelijk van de ernst van de ontsteking. Meestal kunt u na enkele dagen overstappen op een voeding zonder grove vezels. Fijne vezels zijn wel toegestaan. 

Bovengenoemde adviezen zijn algemene adviezen. Als u zelf merkt dat u last krijgt na het eten van bepaalde voedingsmiddelen, ­probeer deze dan met mate te gebruiken. Wees voorzichtig met het weglaten van voedingsmiddelen, omdat er na een tijd een tekort kan ontstaan. Raadpleeg bij twijfel uw arts of een diëtiste.

Over voeding

Wat zijn grove voedingsvezels? 

Grove voedingsvezels worden niet verteerd door het lichaam. Vermijd daarom producten met pitjes, zaden, draderige producten en producten met vellen. Fijne voedingsvezels zijn wel toegestaan. We raden u aan deze producten te gebruiken. Hieronder  leest u hoe u uw voeding het beste kunt aanpassen door grove vezels te vermijden en fijne vezels te gebruiken.

Broodmaaltijden

Brood

Geschikt: Licht bruinbrood, fijn volkorenbrood zonder korrels, witbrood, broodjes, (fijn volkoren) beschuit, matzes, cream crackers, fijn knäckebröd zonder zaden/pitten, toast en ongevulde ontbijtkoek.

Niet geschikt: Grof volkorenbrood, roggebrood, knäckebröd met zaden/pitten, grof volkoren beschuit, brood met rozijnen en/of krenten, brood met noten en/of zaden/pitten zoals zonnebloempitten, pompoenpitten, sesamzaad e.d., muesli en cruesli. 

Boter

Geschikt: Alle soorten margarine, halvarine en roomboter.

Beleg

Geschikt: Kaas, komijnekaas, smeerkaas, buitenlandse kaassoorten, alle soorten vlees­waren en zoetigheid.

Niet geschikt: Friese nagelkaas en notenpasta’s met stukjes noot (bijv. pindakaas met stukjes noot).

Pap

Geschikt: Graanmixpap, custard, griesmeel, havermout, rijstebloem en rijstkorrelpap.

Niet geschikt: (Karnemelkse) gortepap en geen vulsel zoals abrikozen, dadels, krenten, rozijnen, muesli, noten, pruimen, tutti frutti en vijgen.

Warme maaltijd

Soep

Geschikt: Gladde soep of bouillon. Als vulsel kunt u de toegestane soorten vlees, vis, kip en de toegestane soorten groente gebruiken (zie ook onder vlees en groente).

Vlees, vis, kip en wild

Geschikt: Malse, goed gegaarde vleesproducten, graatvrije vis en kip/wild zonder vel of botjes.

Gebruik geen: Taai, draderig vlees.

Vlees kan taai zijn als het door de slager verkeerd wordt uitgesneden, door een te lange of een verkeerde bereiding. Als het vlees, ondanks dat u goed kauwt, als een ‘bal’ in uw mond achterblijft, slik het dan niet door.

Jus/saus

Geschikt zijn: Alle soorten. Let wel op de vulling.

Let op: Gevulde sauzen kunnen niet-toegestane producten bevatten. Deze kunt u eruit zeven (bijvoorbeeld: gezeefde champignonsaus).

Groente

Groente bevat vaak veel vezels. Daarom is het van belang dat u de groente goed schoonmaakt (harde, vezelige delen verwijderen), fijn snijdt en gaar kookt.

Geschikt: (vers, uit blik/glas of diepvries) Andijvie, bieten, bloemkool, boerenkool, broccoli, courgette, Chinese kool, extra fijne doperwtjes, knolselderij, koolraap, koolrabi, paksoi, prei, paprika, postelein, raapstelen, rode kool, savooiekool, snijbonen, sperziebonen en peultjes zonder draad, spinazie, spitskool, spruiten, ontvelde tomaat, kleine jonge tuinbonen, ui, witlof, witte kool, worteltjes.

Niet geschikt: Vezelige groentesoorten zoals artisjokken, asperges, atjar, auber­gine, bamboescheuten, bleekselderij, champignons, grote doperwten, maïs, ­rabarber, schorseneren, taugé, grote tuinbonen, venkel, zuurkool.

Let op: Gebruik geen rauwe groenten, behalve fijn geraspte komkommer zonder schil en ontvelde tomaten.

Aardappelen en vervangingen

Geschikt: Gekookte/gebakken aardappels, aardappelpuree, frites, rijst, macaroni, spaghetti, mie of mihoen.

Niet geschikt: Zilvervliesrijst of wilde rijst, peulvruchten zoals witte bonen, bruine bonen, kapucijners e.d. Peulvruchten kunnen wel als basis voor een peulvruchtensoep worden gebruikt als u ze pureert en zeeft. 

Fruit

Gebruik fruit dat rijp en vers is. Ook is het belangrijk dat het fruit is geschild en u de pitten en vezelige delen verwijderd heeft.

Geschikt: Zacht fruit uit blik of glas, abrikozen, aardbeien, appel, banaan, frambozen, kersen zonder pit, kiwi, mango, meloen, nectarine, peer, perzik, pruimen, gepelde druiven zonder pitjes, appelmoes, stoofperen.

Niet geschikt: Ananas, bessen, bramen, citroen, druiven met vel en/of pit, grapefruit, mandarijn en sinaasappel, gedroogd fruit zoals gedroogde abrikozen, ­dadels, krenten, rozijnen, pruimen, tutti frutti en vijgen.

Let op: U mag citroen, grapefruit, mandarijn en sinaasappel wel geperst en gezeefd gebruiken.

Melk en melkproducten

Alle soorten zijn geschikt. 

Let op: Als u vruchtenyoghurt, vruchtenkwark en dergelijke neemt, gebruik dan alleen producten met toegestane fruitsoorten.

Dranken

Alle soorten zijn geschikt.

Let op: Vruchtensappen van citrusvruchten bevatten veel vezels. Deze kunt u er het beste eerst uitzeven. 

Versnaperingen

Geschikte soorten: Fijne amandelspijs, droge biscuit, kaneelbiscuittjes, lange vingers, boterkoekjes, eierkoek, ongevulde cake (eventueel met slagroom en toegestaan fruit), vruchtenvlaai met toegestaan fruit, borstplaat, zuurtjes, pepermunt, vruchtenkoekjes, schuimpjes, chips, zoute koekjes en zoute stengels zonder ­zaden/pitten erop.

Niet geschikt: Amandelspijs met stukjes, noten, pinda’s, popcorn, kokosproducten.

Zodra de ontstekingen genezen zijn, kunt u weer (geleidelijk) een vezelrijke voeding met grove vezels gaan gebruiken. Overleg altijd met uw arts wanneer u over mag stappen op meer vezelrijke voeding.

Meer informatie?

De Maag Lever Darm Stichting zet zich in voor de bestrijding van ziekten van het hele spijsverteringskanaal en geeft onder andere voorlichting en steun aan ­patiënten. Vraag meer informatie aan via www.mlds.nl.

Meer informatie over voeding kunt u ook vinden op de site van het Voedingscentrum, www.voedingscentrum.nl. Er zijn brochures verkrijgbaar met uitgebreide, praktische informatie voor verschillende diëten,

Versie V1: 1312938 Divertikels en diverticulitis 2023-08